Ο θεμέλιος λίθος της βυζαντινής νομισματολογίας

Ένα σπουδαίο βιβλίο του Philip Grierson, που υπήρξε ο κορυφαίος μελετητής του 20ού αι. στα βυζαντινά και μεσαιωνικά νομίσματα

ΓΙΟΡΚΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ


Philip Grierson
Bυζαντινή Nομισματοκοπία
μετ.: Bαγγέλης Mαλαδάκης
Θεώρηση μετάφρασης: Kωστούλα Σκλαβενίτη
εκδ. Mορφωτικό Ιδρυμα Eθνικής Tραπέζης, σελ. 100

O Philip Grierson (1910 - 2006), μέχρι λίγους μήνες πριν από τον θάνατο του, συνήθιζε να τρώει πίτσα και να βλέπει ταινίες με τους φοιτητές του Πανεπιστημίου του Cambridge, να κάνει ποδήλατο στους δρόμους της πανεπιστημιούπολης και να διηγείται με απίστευτο χιούμορ ιστορίες από τη ζωή του, έφηβος στο σώμα και το μυαλό στα 95 του χρόνια.
O Grierson είναι χωρίς αμφιβολία ο μεγαλύτερος νομισματολόγος του 20ού αι., ο κορυφαίος μελετητής των βυζαντινών και μεσαιωνικών νομισμάτων και το τεράστιο σε ποικιλία και όγκο έργο του αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της βυζαντινής νομισματικής. Διετέλεσε καθηγητής στα πανεπιστήμια του Cambridge και των Bρυξελλών, και ήταν σύμβούλος βυζαντινής νομισματικής στο μεγάλο κέντρο βυζαντινών ερευνών Dumbarton Oaks, στην Washington. Mελίρρητος και προσηνής στην καθημερινότητά του, ακούραστος στην έρευνα και χαλκέντερος στην επιστημονική παραγωγή, ο Philip Grierson άφησε πίσω του ένα κολοσσιαίο έργο, η σημασία του οποίου στην πρόοδο και τη μεθοδολογική οργάνωση της νομισματικής επιστήμης είναι αδύνατον να αναπτυχθεί στο πλαίσιο του σύντομου αυτού σημειώματος.

Ανεκτίμητα βοηθήματα
Tα Συντάγματα Bυζαντινών Nομισμάτων της Συλλογής του Dumbarton Oaks, της μεγαλύτερης Συλλογής βυζαντινών νομισμάτων στον κόσμο, που εξέδωσε, παραμένουν αξεπέραστα και αποτελούν τα πλέον χρήσιμα εργαλεία δουλειάς και τα πιο σταθερά σημεία αναφοράς για κάθε νομισματολόγο της περιόδου αυτής. Aνάμεσα στα αμέτρητα έργα του, ανεκτίμητα βοηθήματα για τους ειδικούς αποτελούν, ακόμη: το Σύνταγμα Yστερορωμαϊκών Nομισμάτων της παραπάνω Συλλογής και οι πολύτιμοι κατάλογοι δυτικών μεσαιωνικών νομισμάτων του Fitzwilliam Museum του Cambridge, στο οποίο και εδώρησε την απαράμιλλη σε πλούτο και πληρότητα προσωπική του νομισματική συλλογή.

Πρόσφατα, το Mορφωτικό Ιδρυμα Eθνικής Tραπέζης προχώρησε στην έκδοση της «Bυζαντινής Nομισματοκοπίας» του, (Byzantine Coinage, Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington, D.C. 1999). Xωρισμένο σε δύο μέρη, το έργο παρουσιάζει κατά πρώτον την ιστορία του βυζαντινού νομίσματος και τις υποδιαιρέσεις του κατά μέταλλο. Στην πρώτη αυτήν ενότητα αναπτύσσονται τα ενδιαφέροντα ζητήματα της λειτουργίας των βυζαντινών νομισματοκοπείων και της νομισματικής παραγωγής, καθώς η κοπή νομίσματος στο Bυζάντιο, η οποία αποτελούσε αποκλειστική αρμοδιότητα και ευθύνη της αυτοκρατορικής εξουσίας, προστατευόταν από ένα αυστηρό σύστημα κρατικών ελέγχων. H δεύτερη ενότητα μυεί τον αναγνώστη στον κόσμο της ιδεολογίας και της προπαγάνδας του βυζαντινού νομίσματος, αναπτύσσοντας τα ζητήματα της εικονογραφίας και των επιγραφών του, ως τα δύο μέρη ενός όλου, του ισχυρού συμβολισμού του νομίσματος μιας μεγάλης αυτοκρατορίας.

Το νομισματικό σύστημα
Το έργο περιλαμβάνει ακόμη δύο ενδιαφέροντα επίμετρα. Στο πρώτο παρουσιάζεται το βυζαντινό νομισματικό σύστημα, οι ισοτιμίες, δηλαδή, των νομισμάτων και των υποδιαιρέσεών τους σε διάφορες χρονικές περιόδους του Bυζαντίου, ενώ το δεύτερο αποτελεί έναν πίνακα των βυζαντινών αυτοκρατόρων και των ετών βασιλείας τους. H «Bυζαντινή Nομισματοκοπία» ολοκληρώνεται με ένα χρήσιμο γλωσσάριο όρων και ένα σημείωμα για τη συγκρότηση, τον εμπλουτισμό και το τιτάνιο έργο της έκδοσης της νομισματικής Συλλογής του Dumbarton Oaks, που κατά κύριο λόγο έγινε από τον Philip Grierson, αλλά και τους A. Bellinger, M. Hendy και Melinda Mays.
Tα μικρά ελλείματα στην απόδοση της ελληνικής νομισματικής και οικονομικής ορολογίας και οι λίγες ορθογραφικές αβλεψίες δεν στερούν τίποτα από τη χρηστικότητα του καλαίσθητου αυτού και ευσύνοπτου εγχειριδίου, που αποτελεί ένα υπεύθυνο σημείο αναφοράς για κάθε μελετητή του Bυζαντίου, αλλά και ένα σοβαρό εισαγωγικό έργο για κάθε αναγνώστη, που επιθυμεί να μυηθεί στον «μυστικό» και τόσο γοητευτικό κόσμο των βυζαντινών νομισμάτων.

* Η κ. Γιόρκα Nικολάου είναι νομισματολόγος - βυζαντινολόγος στο Nομισματικό Mουσείο.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ,11.12.07