Στην Κομοτηνή η Ι' Συνάντηση Ιστορίας Δικαίου

Αφιέρωμα στον Γαλλικό Εμπορικό Κώδικα

Στην Κομοτηνή από τις 19 έως και τις 20 Οκτωβρίου θα πραγματοποιηθεί στην αίθουσα συνεδριάσεων της Νομικής Σχολής η Ι΄ Συνάντηση Ιστορικών του Δικαίου. Ιστορικοί του Δικαίου από τα πανεπιστήμια, αλλά και από κέντρα ερεύνης για άλλη μια φορά θα παρουσιάσουν τα πορίσματα της έρευνάς τους και θα ενημερώσουν τους συναδέλφους τους για αυτά.
Όπως τονίζει ο καθηγητής της Ιστορίας Δικαίου στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, κ. Κωνσταντίνος Πιτσάκης, «είναι μία συνάντηση συναδέλφων, αλλά προπαντός φίλων, που συγκεντρωνόμαστε, ανταλλάσσουμε απόψεις, και καθένας παρουσιάζει τα πορίσματα της έρευνάς του για να ενημερώσει τους ομοτέχνους του και να ακούσει τις γνώμες τους, τις αντιρρήσεις τους, να τα συζητήσουν και έτσι να προωθηθεί η έρευνα και η συζήτηση που γίνεται στον κλάδο».
Η ιδιαιτερότητα αυτής της συνάντησης αφορά στο αφιέρωμα στο Γαλλικό Εμπορικό Κώδικα και τα διακόσια χρόνια εφαρμογής του, ο οποίος ακόμη και σήμερα αποτελεί τη βάση του Ελληνικού Εμπορικού Δικαίου.
Για τη συνάντηση όμως και τη θεματολογία της μιλά σήμερα στον ΠτΘ ο καθηγητής Ιστορίας του Δικαίου στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης κ. Κωνσταντίνος Πιτσάκης.

Ι΄ Συνάντηση Ιστορίας του Δικαίου
«Δέκατη χρονιά και πάλι έχουμε τη χαρά να συγκεντρώσουμε τους συναδέλφους από όλη την Ελλάδα για αυτήν την φιλική συνάντηση, που τόσες φορές έχω πει ότι είναι μια συνάντηση φίλων. Το θέλουμε να είναι έτσι. Δεν είναι ακριβώς ένα συνέδριο, είναι μία συνάντηση συναδέλφων, αλλά προπαντός φίλων, που συγκεντρωνόμαστε, ανταλλάσσουμε απόψεις, και καθένας παρουσιάζει τα πορίσματα της έρευνάς του για να ενημερώσει τους ομοτέχνους του και να ακούσει τις γνώμες τους, τις αντιρρήσεις τους, να τα συζητήσουν και έτσι να προωθηθεί η έρευνα και η συζήτηση που γίνεται στον κλάδο. Έτσι το συνέλαβε εξ αρχής η κ. Μαρία Γιούνη, - η οποία είχε την ιδέα πριν έρθω εγώ στη Νομική Σχολή και είναι δικό της δημιούργημα,- το συνεχίζουμε και θα το συνεχίσουμε όσο πάει. Έχουμε την υποστήριξη του Πανεπιστημίου, του Τομέα Ιδιωτικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, παρά τις οικονομικές δυσκολίες. Είναι δύσκολο να οργανώνεις κάθε χρόνο μια συνάντηση με το ίδιο αντικείμενο και με τους ίδιους ανθρώπους, δημιουργεί μια κόπωση και στο Πανεπιστήμιο, με την έννοια ότι είναι ένα σταθερό έξοδο και μια σταθερή απασχόληση, αλλά οι σκέψεις να το κάνουμε σε αραιότερα διαστήματα συνάντησε την απόλυτη αντίδραση των συναδέλφων, οι οποίοι θέλουν να έρχονται κάθε χρόνο εδώ. Με τίποτα δεν δέχονται να παραλείψουν το ετήσιο «προσκύνημα» εδώ. Χαιρόμαστε που βρισκόμαστε και έτσι συνεχίζουμε με αυτό το ρυθμό και πάντα υπάρχει θεματολογία, γιατί πάντα υπάρχει δουλειά και έρευνα εν εξελίξει».

Αφιέρωμα στα διακόσια χρόνια του Γαλλικού Εμπορικού Κώδικα
«Αυτός ο χαρακτήρας της συνάντησης για να παρουσιάσει ο καθένας τα πορίσματα των εργασιών με τις οποίες ασχολείται, έχει εξαρχής αποκλείσει το να υπάρχει μία θεματική, γιατί ο καθένας παρουσιάζει το θέμα με το οποίο απασχολείται αυτόν τον καιρό και για το οποίο έχει κάτι να πει. Φέτος όμως έχουμε ένα μικρό αφιέρωμα στα διακόσια χρόνια του Εμπορικού Κώδικα, του Code de Commerce του 1807. Όπως και πρόπερσι το 2005, αφιερώσαμε ένα κομμάτι του συνεδρίου στα διακόσια χρόνια του Γαλλικού Αστικού Κώδικα, έτσι και φέτος αφιερώνουμε ένα μέρος στον Εμπορικό Κώδικα της Γαλλίας, ο οποίος αποτελεί ακόμη τη βάση του Εμπορικού μας Δικαίου. Είναι μια μοναδικότητα στην ελληνική νομική ιστορία, εισήχθη σε χρήση στους Έλληνες εμπόρους πριν την Ελληνική Επανάσταση χωρίς κανενός είδους νομοθετική παρέμβαση. Απλώς οι Έλληνες έμποροι ανά τον κόσμο και την Ελλάδα αποδέχθηκαν αυτό το εξαιρετικά καινούργιο τότε κείμενο ως δικό τους, μεταφράσθηκε στα ελληνικά δύο φορές πριν την ελληνική επανάσταση, δημοσιεύτηκε στη Βιέννη και στο Παρίσι στην ελληνική γλώσσα, πολύ νωρίς εχρησιμοποιείτο μεταξύ των Ελλήνων, έγινε αποδεκτό ως τμήμα της Ελληνικής νομοθεσίας από τις εθνοσυνελεύσεις της Ελληνικής Επαναστάσεως, από τον Καποδίστρια και από τον Όθωνα, σε νέα επίσημη ελληνική μετάφραση και έγινε αποδεκτό μέχρις ότου εισαχθεί ο νέος Εμπορικός Κώδικας της Ελλάδος, που βεβαίως δεν έχει ακόμη εισαχθεί. Έτσι ο Εμπορικός Νόμος της Γαλλίας ισχύει στην Ελλάδα εδώ και εκατόν εβδομήντα χρόνια και ίσως κλείσει τα διακόσια, βεβαίως με συνεχείς τροποποιήσεις, αλλά η βάση του είναι αυτή. Ένα εξαιρετικά νεωτερικό κείμενο για την εποχή που αλλάζει τις βάσεις της έννοιας του εμπόρου και της εμπορίας σπάει τη μεσαιωνική και μεταμεσαιωνική αντίληψη περί εμπορικών συντεχνιών, όπου έμπορος είναι αυτός που μετέχει σε κάποια συντεχνία και εισάγει ως βασικό κριτήριο όχι την ιδιότητα του εμπόρου, αλλά την εμπορική πράξη. Η εμπορική πράξη, αν γίνεται κατ’ επάγγελμα, κάνει κάποιον έμπορο, άρα κριτήριο της εμπορικότητος είναι η εμπορική πράξη, η οποία είναι επομένως ελεύθερη και δεν ανήκει σε συντεχνίες, σε οργανωμένες ομάδες ανθρώπων. Η εμπορική πράξη υπό το πνεύμα του διαφωτισμού είναι: η πράξη που οδηγεί στις έννοιες και όχι το αντίθετο. Η πράξη είναι που διαμορφώνει τις καταστάσεις και τους θεσμούς. Την ίδια εποχή το 1808 δημοσιεύεται ο «Φάουστ» του Γκαίτε, όπου στην αρχή ο Φάουστ φωνάζει όχι εν αρχή ην ο λόγος, «εν αρχή ην η πράξις». Είναι ένα ολόκληρο ιδεολογικό κίνημα, όπως το είχε επισημάνει ο καθηγητής του Εμπορικού Δικαίου, πρώην Πρύτανής μας, κ. Ιωάννης Σχινάς, το οποίο εκφράζει ο Κώδικας και το οποίο αμέσως ενστερνίζονται λαοί ακόμη ξένοι προς τη γαλλική παράδοση από όπου δημιουργήθηκε. Σε αυτό λοιπόν το γεγονός κάνουμε ένα μικρό αφιέρωμα συμβολικό, με θέματα εμπορικού δικαίου. Δεν αφορούν όλα στο Γαλλικό Κώδικα, δεδομένου ότι οι συνάδελφοι προέρχονται και από το αρχαίο ελληνικό δίκαιο και το βυζαντινό και δεν μπορούν να μιλήσουν για αυτόν. Έχουμε λοιπόν τέσσερις εμπορικές συμβολές με τις οποίες ξεκινούμε μία για το αρχαίο Ελληνικό Εμπορικό Δίκαιο από την κ. Σοφία Αδάμ, επίκουρο καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίόυ, μία από το Ελληνιστικό Δίκαιο για γυναίκες εμπόρους από την κ. Ελένη Καραμπάτσου υποψηφία διδάκτορα σε τέτοια θέματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, μία από το μεταβυζαντινό δίκαιο για Ναξιώτικες εμπορικές πράξεις από τον κ. Γιώργο Ροδολάκη, διδάκτορα του Πανεπιστημίου μας και παλαιό ερευνητή στο Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου της Ακαδημίας Αθηνών και κλείνουμε με μία ad hoc παρουσίαση για το Γαλλικό Εμπορικό Κώδικα στους Έλληνες εμπόρους της Τρανσυλβανίας από την κ. Δέσποινα Παπαστάθη από το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Αυτό είναι το μικρό μας αφιέρωμα με το οποίο ξεκινάμε».

Πρόγραμμα συνεδρίου
«Θα υπάρξουν δύο συνεδριάσεις με τις οποίες αρχίζουμε και τελειώνουμε, για τεχνικούς λόγους, αρχαίου ελληνικού δικαίου. Στην πρώτη μετέχουν ο κ. Φώτιος Κατζούρος, επίτιμος σύμβουλος της Επικρατείας και διακεκριμένος ιστορικός του Δικαίου, ο Σπύρος Κουλοχέρης, υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο κ. Ηλίας Αρναούτογλου, από το Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου της Ακαδημίας Αθηνών και ο κ. Νίκος Δρακόπουλος επίσης υποψήφιος διδάκτωρ, για θέματα αρχαίου ελληνικού δικαίου. Ακολουθεί η συνεδρίαση για το ρωμαϊκό και βυζαντινό δίκαιο κατά τη διάρκεια της οποίας θα μιλήσουν η κ. Αθηνά Δημοπούλου, λέκτωρ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για θέματα νομολογίας του Ρωμαϊκού και Βυζαντινού Δικαίου, ο κ. Σπύρος Τρωιάνος, πολύ γνωστός μας επισκέπτης, που μας τιμά πάντοτε, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστήμιου Αθηνών, πρώην Κοσμήτωρ της Νομικής Σχολής, Πρώην Πρόεδρος του Ιονίου Πανεπιστημίου, θα μας μιλήσει για τα τυχερά παιχνίδια στη Ρώμη και στο Βυζάντιο και ο κ. Μάριος Τάνταλος από τους νέους υποψηφίους διδάκτορες του Πανεπιστημίου Αθηνών, θα μας μιλήσει για τη διδασκαλία του δικαίου στο Βυζάντιο τον 11ο αιώνα. Στη συνέχεια, στα νεώτερα, ο κ. Δημήτρης Αποστολόπουλος, επίσης τακτικός μας επισκέπτης και φίλος, θα μιλήσει για νέες ελάσσονες πηγές του Μεταβυζαντινού δικαίου. Ο κ. Αποστολόπουλος είναι επικεφαλής ενός προγράμματος που ασχολείται με το δίκαιο κατά την οθωμανική περίοδο υπό το οικουμενικό πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, στο Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών. Διευθύνει το πρόγραμμα «Θεσμοί και ιδεολογία στην τουρκοκρατούμενη ελληνική κοινωνία» και ασχολείται με θέματα θεσμών και δικαίου στην τουρκοκρατία υπό το Οικουμενικόν Πατριαρχείον. Αυτή τη φορά μας έρχεται ολόκληρη ουσιαστικά η ομάδα του με όλους σχεδόν τους μετέχοντες στο πρόγραμμα από το Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών. Ο κ. Παναγιώτης Μιχαηλάρης θα μας παρουσιάσει τις ρυθμιστικές παρεμβάσεις του Μητροπολίτη Μηθύμνης τον 19ο αιώνα, η κ. Γιούλη Ευαγγέλου από το ίδιο πρόγραμμα θα μας παρουσιάσει λόγους καθαιρέσεως μητροπολιτών το 16ο αιώνα. Είναι μια ποικίλη θεματική πάντα από το δίκαιο της τουρκοκρατούμενης ελληνικής κοινωνίας. Στο συνέδριο μετέχει επίσης η κ. Μάχη Παϊζη - Αποστολοπούλου πάλι από το ίδιο πρόγραμμα. Έχουμε έτσι ολόκληρο ένα πρόγραμμα του Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών που είναι παρόν στο συνέδριό μας. Από την Ακαδημία Αθηνών από το Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου ο κ. Γιάννης Χατζάκης θα μας μιλήσει για συμβολαιογράφους και συμβολαιογραφική πρακτική στη Βενετοκρατούμενη Κρήτη. Τελειώνουμε με μία συνεδρίαση που ξαναγυρίζει στην αρχαιότητα από όπου ξεκινήσαμε, όπου ο κ. Ευγένιος Γιαρένης, λειτουργός της στρατιωτικής δικαιοσύνης, θα μας μιλήσει για τα στρατιωτικά εγκλήματα στην αρχαία Ελλάδα, ο κ. Χρήστος Παπαγεωργίου θα μας μιλήσει για τη νεκρική λατρεία σύμφωνα με τον Παυσανία και ο κ. Κώστας Βλάχος, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου των Παρισίων, θα μας μιλήσει για θέματα θεωρίας του κλασσικού Ρωμαϊκού Δικαίου. Είναι μια πλούσια θεματική που ξεκινά από την απώτερη αρχαιότητα και φθάνει έως τον 19ο αιώνα και στην οποία εκπροσωπούνται τα Πανεπιστήμια Αθηνών, Θεσσαλονίκης, το δικό μας, το Πάντειο Πανεπιστήμιο, πολλοί νέοι συνάδελφοι, νέοι διδάκτορες και υποψήφιοι διδάκτορες και κυρίως τα δύο ερευνητικά κέντρα που αυτή τη στιγμή ασχολούνται με την έρευνα της Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου, το Κέντρο Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου της Ακαδημίας Αθηνών με τρεις ομιλητές, το Κέντρο Νεοελληνικών Σπουδών, το ειδικότερο πρόγραμμα που αναφέρεται στο Βυζαντινό Δίκαιο υπό τον κ. Αποστολόπουλο επίσης με τρεις ομιλητές, αλλά πέραν αυτού παρίστανται και άλλα μέλη των δύο Κέντρων, ο πρώην Διευθυντής του Κέντρου Ιστορίας του Δικαίου κ. Ευάγγελος Καραμπελιάς, η κ. Μάχη Αποστολοπούλου – Παϊζη από το Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, επομένως αυτά τα δύο κέντρα παρίστανται ουσιαστικά σύσσωμα. Έχουμε, λοιπόν, μία επιβλητική παρουσία της τρέχουσας έρευνας. Ιδιαιτέρως, αν και δεν ομιλούν, θα συμμετάσχουν ενεργώς στη συζήτηση, οι καθηγητές του κλάδου, οι ομότιμοι πλέον καθηγητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο κ. Σπύρος Τρωιάνος, ο κ. Χαράλαμπος Παπαστάθης ο κ. Γεώργιος Νάκος, και από τους εν ενεργεία σήμερα καθηγητές της Ιστορίας του Δικαίου η πρώτη τη τάξει η κ. Ιουλία Βελισσαροπούλου – Καράκωστα του Πανεπιστημίου Αθηνών, η αναπληρώτρια καθηγήτρια κ. Ελευθερία Παπαγιάννη, η επίκουρος καθηγήτρια κ. Βασιλική Λεονταρίτου, ο επίκουρος καθηγητής κ. Ανδρέας Χέλμης καθώς επίσης η αναπληρώτρια καθηγήτρια κ. Φωτεινή Στεφανοπούλου από το Πάντειο Πανεπιστήμιο. Έτσι έχουμε μία καλή εκπροσώπηση και των προηγούμενων γενεών και της παρούσης ακαδημαϊκής κοινότητας και της εκτός πανεπιστημίων επιστημονικής έρευνας στα ερευνητικά κέντρα και των ελευθέρων ερευνητών εκτός θεσμικών πλαισίων, αλλά σε υψηλότατο επιστημονικό επίπεδο, αλλά και των νεώτερων και νεότατων γενεών εκεί που αποθέτουμε τις ελπίδες μας για τη
συνέχιση της έρευνας στον κλάδο και που ουσιαστικά για αυτούς γίνεται η συνάντηση αυτή. Είναι ένα βήμα για τους νέους, ένα βήμα για να παρουσιάσουν την έρευνά τους, να ακούσουν τις κρίσεις των παλαιοτέρων να τις δεχθούν ή να τις απορρίψουν,- και τα δύο θέλουμε,- και να κουβεντιάσουμε όλοι μαζί σε αυτό το οικογενειακό κλίμα. Είμαστε πολύ λίγοι αλλά είμαστε κάπως σκόρπιοι. Το ότι βρισκόμαστε όλοι μαζί σε αυτή τη συνάντηση είναι το πολυτιμότερο στοιχείο αυτής της συνάντησης».

Ατέλειωτη η έρευνα της Ιστορίας Δικαίου
Σε ερώτηση για την πλούσια θεματολογία που παρουσιάζει κάθε χρόνο το Συνέδριο ο κ. Πιτσάκης τονίζει ότι «είναι ατέλειωτη η έρευνα στην Ιστορία Δικαίου. Από την δουλειά μας δεν έχουμε την πολυτέλεια να ασχολούμαστε με ένα θέμα, είμαστε και αστικολόγοι και ποινικολόγοι και δημοσιολόγοι και εμπορικολόγοι και από όλα. Πρέπει να ασχολούμεθα με όλα, γιατί η ιστορία του Δικαίου τα περιέχει όλα. Μπορεί ο καθένας να έχει τις προτιμήσεις του, αλλά η δουλειά μας έχει μεγαλύτερη ποικιλία από ό,τι έχουν άλλοι επιστημονικοί κλάδοι. Και γι’ αυτό το χαιρόμαστε. Τουλάχιστον δεν μας πιάνει ανία. Η ρουτίνα είναι λιγάκι έξω από τα δικά μας νερά». Α.Π.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ